یکی از آفت های هر جامعه ای در بین بزرگان آن آفت تملق و چاپلوسی اطرافیان و زیز دستان آنها است .
چاپلوسی، حالتی است برخاسته از ضعف نفس و نوعی اسارت روحی انسان در برابر دیگر آدمیان برای جلب منافع و کسب امتیازهای مادی صورت می گیرد.
امیرمؤمنان حضرت علی علیه السلام می فرماید: بسیار ستایش کردن از افراد، چاپلوسی است که تکبر را سبب می شود و شخص را از عزت دور می سازد.
چاپلوسی، هنر افرادی است که با به کارگیری روش های مناسب و طبیعی در جامعه ، قادر به کسب موفقیت دلخواهشان نیستند و با توسل به راه های گوناگون چاپلوسی، زبان بازی، خبرچینی، جاسوسی، دورویی تلاش می نمایند خلأ ناشی از ضعف های شخصیتی و تخصصی مورد نیاز خویش در جامعه یا محیط کار خود را جبران کنند.
گاهی تملق گویی، نتیجه عادت های رفتاری برگرفته از تربیت خانواده باشد و در مواردی نیز ممکن است افرادی به دلیل نداشتن مهارت در برقراری روابط درست اجتماعی، به این حالت حرکتند.
در هر صورت چاپلوسی، ناشی از حقارت شخصیت فرد یا به گمان خود آنان، ره آورد زرنگی و هوش و تدبیر ایشان است.
پیشوایان اسلام نه تنها از چاپلوسی و ستایش نابجا بیزار بودند، بلکه مدح آمیخته به تملق را نیز عیب اخلاقی می شمردند. آنان در برابر رفتار و گفتار ذلت باری که با غرور و شرف انسانی مغایر بود، سکوت نمی کردند و اگر کسی مرتکب چنین عمل خلافی می شد، از او انتقاد می کردند مؤلف کنزالعمال، روایتی بدین مضمون آورده که: جماعتی از قبیله «بنی عامر» به محضر پیامبر وارد شدند و شروع به مداحی و ستایش آن حضرت کردند.
پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به آنان فرمود: «سخن خود را بگویید، ولی مواظب باشید که شیطان شما را به زیاده روی در کلام وادار نسازد». حضرت با این سخن حکیمانه، گوشزد می کند که هرگاه زبان را به حال خود واگذارید، بیم آن می رود که از حد خود تجاوز کند و زیاده بر آنچه شایسته است، بگوید. در عین حال، به پیروان خود هشدار می دهد که حتی درباره شخصیتی چون پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله وسلم نیز از ستایش و چاپلوسی بپرهیزند.
جمعی در مقابل امیرالمؤمنین علی علیه السلام به مدح و ثنا پرداختند، امام دست ها را به دعا برداشت و فرمود: خدایا تو به حال من از خودم داناتری و من خودم را بهتر از دیگران می شناسم. خدایا توفیقی به من بده که بهتر از آن باشم که می پندارند و لغزش هایی را که از من نمی دانند، بر من ببخشای!
نقل است مولای متقیان علی علیه السلام به چاپلوسان فرمود: «از من تعریف و تمجید نکنید؛ چون یا دروغ می گویید (که در این صورت گناه مرتکب شده اید) یا راست می گویید؛ که من تنها در حد توان و وظیفه ام کار انجام داده ام و نیازی به تعریف و تمجید ندارم و ایشان رو به مدیران خود می فرماید: زنهار. انتخاب راز دارانست را تنها بر اساس خوش بینی و اطمینان به آنان قرار مده؛ زیرا برخی از اطرافیان با چاپلوسی و خوش خدمتی می کوشند خود را نزد فرمانداران، با تدبیر و وارسته و کاردان جا کنند. پس تو اراده و دلخواهت را تنها محک و معیار سنجش آنان قرار مده؛ چون در پس این چهره ها از درستی و امانت خبری نیست و دیری نمی پاید که می بینی، رفتار و کردارشان با بندگان خدا با ددان درنده یکی است.
اهل بیت علیه السلام دیگران را از چاپلوسی خود بر حذر می داشتند و از این گونه تملق اظهار نگرانی می کردند و همواره با چاپلوسان ارشاد و تنبیه می کردند.
در نظام مقدس جمهوری اسلامی نیز از ابتدای تشکیل شکوهمند آن افرادی سعی می کردند از این حربه استفاده نمایند که با برخورد شدید، رهبر کبیر انقلاب مواجه می شدند وایشان اجازه تملق و چاپلوسی را به احدی نمی دادند.
پس از ایشان نیز رهبر فرزانه انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای نیز اجازه این گونه رفتارهای ناپسند را به کسی نداده اند و با مشاهده هر گونه تملق به سرعت با آن برخورد می نمایند.
اما متاسفانه در چند سال اخیر بازار تملق در بین مسوولین اجرایی بسیار داغ شده است و به دلیل عدم برخورد مناسب از سوی مسوولین به یک شیوه رایج تبدیل شده است.
هر چند وجود متملق ها ، آفتی بزرگ در نظام مدیریتی کشور است ، اما مدیران تملق پذیر نیز در این گناه و انحراف ، کم از چاپلوسان ، مقصر نیستند.
ضمنا این نکته را نیز نباید فراموش کرد که چاپلوسی و تملق، غرور می آورد و مغرور به پند ناصحان گوش نمی دهد و اگر این حرکت او با قدرت همراه شود، مردم را به سختی و بدبختی می افکنند.
بر این اساس، پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: اِذا مَدَحْتَ اَخاکَ فی وَجْهِهِ اَمْرَرْتَ عَلی حَلْقِهِ مُوسی؛ هرگاه برادرت را پیش رویش بستایی، چنان است که تیغ بر گلویش نهاده ای». فرد چاپلوس، افزون بر اینکه مرتکب دروغ، نفاق و میدان دادن به ستمگران می شود، به نسبت موقعیت ستمگران و آثار ناگواری از تملق و چاپلوسی او پدید آمده، خود، یکی از عوامل فساد و شریک جرم زیان ها و خسارت های وارد شده از این ناحیه به شمار می رود. هر کس به مقدار دخالت، همکاری، تأیید و تشویق خود از دیگران، در پیدایش فساد و ارتکاب جرم ها و ظلم، سهیم و شریک است.
و چه زیبا پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلم در نکوهش چاپلوسی و مدح بی جا فرمودند: «اَحْثُّوا التُّرابَ عَلی وُجُوهِ الْمَدّاحینَ؛ به صورت چاپلوسان و مدحان خاک بپاشید».
شایسته است مسوولین محترم در این ماه مبارک ضمن توجه بیشتربه دستورات ائمه اطهار در این باره تمام توان خود را در جهت از بین بردن این آفت رو به گسترش از جامعه اسلامیان گسیل دارند انشاالله
